Stanisław Wyspiański

Stanisław Wyspiański był polskim dramatopisarzem, malarzem, poetą, reżyserem teatralnym i wybitną postacią polskiej sceny kulturalnej przełomu XIX i XX wieku. Jego najbardziej znanym dramatem jest „Wesele”. Wyspiański jest także autorem witraży w kościele św. Franciszka w Krakowie. W swoim życiu artystycznym był związany z Krakowem i artystyczną młodopolską śmietanką tego miasta. W swoje twórczości często rozliczał się z polskim podejściem do sztuki, wolności, ojczyzny.

Podstawowe dane:

Data i miejsce urodzenia: 15 styznia 1869, Kraków
Data i miejsce śmierci: 28 listopada 1907, Kraków
Znane tytuły: Wesele, Powrót Odysa, Noc Listopadowa
Gatunek literacki: Dramat

Opis autora

Stanisław Wyspiański urodził się w Krakowie, w 1869 roku. Jego ojciec, Franciszek, był rzeźbiarzem, więc Stanisław już w domu rodzinnym przesiąkł atmosferą sztuki. Kiedy jako kilkuletni chłopiec stracił matkę, ojciec oddał go na wychowanie wujostwu Stankiewiczom. W ich domu żywe były tradycje powstańcze, a także często gościli ludzie ze świecznika ówczesnego kręgu kulturalnego, w tym słynni malarze: Jan Matejko i Władysław Łuszczkiewicz. Młody Stanisław Wyspiański uczył się w krakowskim Gimnazjum im. Św. Anny (obecnie I LO im. B. Nowodworskiego), gdzie jego kolegami byli m.in. Józef Mehoffer, Jerzy Żuławski i Lucjan Rydel (później wesele Rydla stało się inspiracją do najsłynniejszego dramaty Wyspiańskiego).

Studia i podróże

Wykształcenie Stanisława Wyspiańskiego obejmowało nie tylko książki, ale przede wszystkim sztukę, w teorii i w praktyce. W latach 1884-1897 Wyspiański studiował historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim, malarstwo w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie (tam był uczniem Jana Matejki), przez jakiś czas studiował też malarstwo w Paryżu. W 1890 roku Stanisław Wyspiański odbył długą podróż po Europie, obejmującą Niemcy, Szwajcarię, Włochy i Francję, a także Pragę, będącą wtedy pod panowaniem austriackim. Z tej podróży przywiózł inspiracje literaturą i sztuką europejską, odwiedzał francuskie teatry i muzea, odkrywał ducha antyku w dziedzictwie Italii. Podróż ta przyczyniła się do uzupełnienia edukacji Stanisława Wyspiańskiego lepiej, niż jakakolwiek książka.

Życie w Krakowie – teatr, sztuka i poezja

W Polsce Wyspiański poświęcił się teatrowi i sztukom plastycznym, przede wszystkim malarstwu. Pisał również wiersze. Malował i rysował pastelami – do najsłynniejszych jego obrazów należą „Macierzyństwo”, „Autoportret z żoną” i cykl „Widoków na Kopiec Kościuszki” z okna jego pracowni. Wielkim dziełem Stanisława Wyspiańskiego są witraże zdobiące krakowski kościół pod wezwaniem św. Franciszka. W 1897 roku Wyspiański współzałożył Towarzystwo Artystów Polskich „Sztuka”, a rok później zaczął pracować dla artystycznego tygodnika „Życie”, którego redaktorem naczelnym był Stanisław Przybyszewski. Od 1901 roku datowała się jego współpraca z Teatrem Miejskim w Krakowie. Stanisław Wyspiański już od kilku lat pisał swoje dramaty, teraz mógł także czuwać nad ich wystawieniem. Okazał się wielkim reformatorem i wizjonerem teatru, który zrewolucjonizował myślenie o widowiskach teatralnych. Oprócz „Wesela”, Wyspiański napisał wiele innych dramatów. Oto niektóre z nich: „Legenda”, „Meleager”, „Warszawianka”, „Legion”, „Wyzwolenie”, „Bolesław Śmiały”, „Achilleis”, „Noc Akropolis”, „Powrót Odysa”, „Daniel”.

Życie prywatne Stanisława Wyspiańskiego – materiał na książkę

Stanisław Wyspiański dzielił styl życia swojej sfery - młodopolskiej cyganerii. Przez kilka lat żył w nieformalnym związku ze służącą, Teodorą Pytkówną, która miała już wcześniej nieślubnego syna. W 1900 roku Wyspiański zdecydował się na ślub z Teodorą i adoptował pasierba. Para doczekała się też trojga własnych dzieci. Ślub Wyspiańskiego wywołał skandal wśród rodziny i znajomych artysty, ponieważ jego żona była niepiśmienną chłopką, która w mieście pracowała jako służąca do najcięższych, fizycznych prac. Państwo Wyspiańscy mieszkali przez jakiś czas w Krakowie, by po kilku latach przeprowadzić się do pobliskich Węgrzec. Stanisław Wyspiański zmarł w 1907 roku w Krakowie na kiłę, którą nabył wiele lat wcześniej, w Paryżu.

więcej