Uwaga! Ten tekst ma charakter wyłącznie informacyjny, nie służy samodiagnozie ani samoleczeniu i nie może zastąpić indywidualnej konsultacji lekarskiej!
Spis treści:
- Co to jest zaćma?
- Zaćma – przyczyny
- Rodzaje zaćmy
- Zaćma – objawy początkowe
- Zaćma – objawy
- Zaćma – widzenie
- Czy zaćma może się cofnąć?
- Jak szybko postępuje zaćma?
- Diagnostyka zaćmy
- Zaćma – leczenie
- Operacja zaćmy
- Rodzaje implantów wewnątrzgałkowych
- Usunięcie zaćmy – zalecenia po operacji
- Operacja zaćmy NFZ – gdzie najszybciej?
- Jak wyszukać najszybszy termin operacji zaćmy w wyszukiwarce terminów leczenia na NFZ?
- Refundacja operacji zaćmy – zwrot kosztów zabiegu za granicą
Co to jest zaćma?
Zaćma (katarakta) to jedno lub dwustronne zmętnienie soczewki w oka. Soczewka to przezroczysty, dwuwypukły krążek znajdujący się w źrenicy, otoczony przejrzystą torebką, który przepuszcza i skupia promienie świetlne. Można powiedzieć, że jest to „okno na świat” naszego oka, i to całkiem dosłownie. Zmętnienie soczewki sprawia podobne kłopoty z widzeniem, jakie mielibyśmy spoglądając przez zaparowaną szybę lub brudne okulary.
Trudno wówczas zobaczyć cokolwiek wyraźnie, a w skrajnych przypadkach możliwe jest tylko odbieranie światła lub ciemności. Podobnie jest z soczewką oka. Jeśli zmętnienie jest niewielkie, zaburzenia widzenia nie są poważne. Jeśli jednak zmętnienie soczewki jest zaawansowane, doprowadza to do praktycznej ślepoty. Na szczęście zaćmę można skutecznie leczyć, wszczepiając sztuczną soczewkę w miejsce zmętniałej.
Zaćma – przyczyny
Skąd bierze się zaćma? Oto najczęstsze czynniki ryzyka, które predysponują do wystąpienia zaćmy:
- podeszły wiek,
- urazy gałki ocznej,
- zakażenia i stany zapalne w obrębie gałki ocznej,
- inne choroby oczu,
- długotrwałe stosowanie niektórych leków (np. kortykosteroidów),
- cukrzyca,
- silna krótkowzroczność,
- palenie tytoniu,
- nadmierna ekspozycja na światło słoneczne lub promieniowanie podczerwone.
Nie wszystkie przyczyny zaćmy są poznane. Zarówno u dorosłych, jak i dzieci, często nie udaje się ustalić konkretnego powodu rozwoju tej choroby.
Rodzaje zaćmy
Istnieje kilka rodzajów zaćmy ze względu na grupę osób, u których występuje, przyczynę powstania lub stopień zaawansowania.
- Zaćma wrodzona to taka, z którą dziecko się rodzi. Przyczyny zaćmy wrodzonej są różne, najczęściej to urazy lub infekcje wewnątrzmaciczne (np. kiedy matka w ciąży przechodziła kiłę, różyczkę, toksoplazmozę lub cytomegalię), a czasem predyspozycje genetyczne.
- Zaćma nabyta rozwija się w ciągu życia. Może to wystąpić już w dzieciństwie, jednak większość przypadków zaćmy dotyczy osób starszych. Pod tym względem wyróżnia się zaćmę dziecięcą, młodzieńczą, przedstarczą i starczą.
- Zaćma starcza to zmętnienie soczewki postępujące na skutek naturalnych procesów starzenia. Jest to najczęściej występujący rodzaj zaćmy.
- Zaćma polekowa jest następstwem zażywania niektórych leków.
- Zaćma wikłająca rozwija się w następstwie innych chorób oka, jako ich powikłanie.
- Zaćma urazowa (pourazowa) powstaje wskutek urazów oka, np. uszkodzenia mechanicznego, chemicznego, oparzenia, szoku elektrycznego lub promieniowania UV.
- Zaćma wtórna może się pojawić jakiś czas po operacji zaćmy pierwotnej. Choć wszczepiona sztuczna soczewka nie mętnieje, jednak pozostawiona torebka soczewki może zmętnieć. Zaćmę wtórną usuwa się zwykle laserowo, robiąc niewielki otwór w zmętniałej torebce soczewki.
- Zaćma wczesna to schorzenie w początkowej fazie, w której widzenie nie jest jeszcze całkiem zaburzone. Z zaćmy wczesnej rozwija się...
- ...zaćma dojrzała, czyli całkowite zmętnienie soczewki. Nieleczona prowadzi do ślepoty, w końcu chory rozróżnia tylko światło lub ciemność.
- Zaćma jądrowa rozwija się początkowo w centrum soczewki i powoduje złe widzenie w jasnym, ostrym świetle. Czasem dochodzi wręcz do „oślepienia” po wyjściu na jaskrawe światło.
- Zaćma korowa rozpoczyna się od zmętnienia wierzchniej warstwy soczewki. Ta forma zaćmy powoduje pogorszenie widzenia o zmroku i przy słabym świetle,
- Zaćma podtorebkowa tylna to zmętnienie tylnej części soczewki znajdującej się zaraz pod torebką soczewki. Powoduje zmniejszenie ostrości widzenia z bliska i przy jasnym świetle.
- Zaćma podtorebkowa przednia obejmuje przednią część soczewki znajdującą się pod otaczającą ją torebką. Powoduje często odblaski, efekt halo i znaczne pogorszenie widzenia.
Wymienione rodzaje zaćmy mogą częściowo się pokrywać lub przechodzić jedna w drugą (np. zaćma początkowa przechodzi w zaćmę dojrzałą, zaćma jądrowa może być rodzajem zaćmy starczej, a zaćma urazowa to rodzaj zaćmy nabytej). Niezależnie od rodzaju, metody rozpoznawania i leczenia zaćmy są podobne.
Zaćma – objawy początkowe
Pierwsze objawy zaćmy są z początku subtelne i trudne do uchwycenia. Pojawia się zmiana w ostrości widzenia i wrażliwości na światło. Zależnie od umiejscowienia zaćmy (np. zaćmy jądrowej, korowej lub podtorebkowej), pacjent widzi gorzej przy ostrym lub przyciemnionym świetle, zmienia się także ostrość widzenia z bliska lub z daleka.
Zaćma – objawy
Obiektywną, widoczną dla innych oznaką zaćmy jest zmętnienie soczewki. Przejrzysta dotąd źrenica staje się opalizująca, mleczna. Dojrzała zaćma może być widoczna nawet dla laika, jednak w początkowej fazie dla jej rozpoznania potrzeba doświadczonego okulisty, który dysponuje odpowiednimi narzędziami, np. lampą szczelinową.
Początkowo objawy zaćmy nie są bardzo dokuczliwe, ale z czasem mogą coraz bardziej zaburzać widzenie, a przez to utrudniać np. czytanie, pisanie, sprzątanie czy prowadzenie samochodu. Widzenie przy zaćmie jest niewyraźne, obrazy mają rozmyte kontury (jak widziane przez brudną lub zaparowaną szybę), a okulary korekcyjne niewiele pomagają.
Zależnie od rodzaju i stopnia zaawansowania zaćma powoduje:
- gorsze widzenie barw, słabszy kontrast, niekiedy podwojenie obrazu,
- gorsze widzenie przy bardzo jasnym świetle (oślepienie przez ostre światło, tzw. „olśnienie”) – ten objaw występuje głównie przy zaćmie jądrowej (obejmującej centralną część soczewki),
- gorsze widzenie po zmroku i słabym świetle – ten objaw występuje głównie przy zaćmie korowej (obejmującej obwód soczewki).
Co ważne, nawet przy bardzo zaawansowanej zaćmie, powodującej praktyczną ślepotę, zdolność rozróżniania światła i ciemności pozostaje zachowana.
Czy zaćma może się cofnąć?
Nie. Zaćma jest schorzeniem postępującym i sama się nie cofnie. Można co najwyżej spowolnić jej postęp, ale całkowicie się go nie zahamuje.
Jak szybko postępuje zaćma?
To zależy od wielu czynników. Na przykład zaćma pourazowa może pojawić się szybko, ale zaćma starcza rozwija się zwykle w ciągu wielu lat.
Diagnostyka zaćmy
Pierwsze objawy zaćmy są mało specyficzne. Dlatego w przypadku zauważenia jakichkolwiek zmian w wyglądzie oka lub pogorszenia widzenia należy jak najszybciej zgłosić się do okulisty. Lekarz, po zebraniu dokładnego wywiadu od pacjenta, przeprowadza badanie za pomocą narzędzi okulistycznych i tzw. lampy szczelinowej.
Takie badanie pozwala dokładnie obejrzeć struktury gałki ocznej i ocenić, czy soczewka wykazuje cechy zmętnienia. Przy diagnostyce zaćmy lekarz zwykle przeprowadza też inne badania okulistyczne, aby sprawdzić, czy u danej osoby nie współwystępują inne choroby oka, takie jak jaskra, degeneracja plamki żółtej czy odwarstwienie siatkówki.
Gwarancja najniższej ceny
Zaćma – leczenie
Zaćma jest chorobą uleczalną i u większości pacjentów udaje się osiągnąć trwałą poprawę widzenia. W początkowych etapach zaćmy, kiedy widzenie nie jest mocno pogorszone i choroba nie utrudnia codziennego funkcjonowania, okulista może przepisać krople do oczu, które spowalniają postęp zmętnienia.
Jednak jedyną skuteczną metodą usunięcia zaćmy jest chirurgiczna wymiana soczewki na sztuczną, czyli tzw. implant wewnątrzgałkowy.
Operacja zaćmy
Operacja zaćmy polega na usunięciu zmętniałej soczewki z torebki soczewki i włożeniu na jej miejsce sztucznej soczewki, czyli implantu wewnątrzgałkowego. Implant jest wykonany z miękkiego i przezroczystego tworzywa, które jest neutralne dla otaczających tkanek. Operację zaćmy zwykle przeprowadza się pod znieczuleniem miejscowym, w ramach tzw. chirurgii jednego dnia.
Oznacza to, że pacjent już w kilka godzin po zabiegu może wrócić do domu. Lekarz robi w rogówce niewielkie nacięcie (do 3 mm), przez które wprowadza końcówkę emitującą ultradźwięki rozbijające soczewkę na kawałki, które są następnie usuwane. Zabieg ten nazywa się fakoemulsyfikacją. Przez to samo nacięcie do torebki soczewki wprowadzana jest zwinięta sztuczna soczewka. Wewnątrz oka nowa soczewka rozwija się i dopasowuje do kształtu zachowanej torebki soczewki.
Gwarancja najniższej ceny
Choć obecnie najczęściej stosuje się metodę fakoemulsyfikacji, która jest najmniej inwazyjna, to znane są także inne metody usuwania zaćmy, np. krioekstrakcja lub zewnątrztorebkowe usunięcie zaćmy (ang. extracapsular cataract extraction – ECCE). Czasem wymianę soczewki przeprowadza się w ramach szerszej operacji, jeśli występuje potrzeba przeprowadzenia zabiegu np. na siatkówce lub tylnej ścianie gałki ocznej. Mówimy wtedy np. o fakowitrektomii, czyli witrektomii (usunięciu ciała szklistego) połączonej z wymianą soczewki.
Dobór metody operacyjnej do konkretnego przypadku należy do lekarza. Metodę zabiegu dobiera się zależnie od potrzeb pacjenta, ewentualnych chorób współistniejących i możliwości sprzętowych danej placówki.
Rodzaje implantów wewnątrzgałkowych
Sztuczne soczewki (implanty) wszczepiane przy operacji zaćmy są miękkie i elastyczne, i łatwo dopasowują się do naturalnej torebki soczewki. Parametry implantu dobiera się indywidualnie dla każdego pacjenta, aby pasowały do wielkości i kształtu jego gałki ocznej. Istnieje kilka rodzajów soczewek wewnątrzgałkowych. Poniżej wymieniamy niektóre z nich.
- Soczewki jednoogniskowe (monofokalne) skupiają promienie świetlne w jednym miejscu i umożliwiają wyraźne widzenie z jednej odległości, najczęściej z daleka. Po operacji pacjent zwykle musi więc nosić okulary do czytania. Soczewki jednoogniskowe są refundowane przez NFZ.
- Soczewki wieloogniskowe, najczęściej dwu- lub trzyogniskowe (bifokalne, trifokalne) pozwalają na dobre widzenie z różnych odległości.
- Soczewki toryczne pozwalają dodatkowo skorygować astygmatyzm.
- Soczewki o wydłużonej ogniskowej, czyli EDOF (ang. Extended Depth of Focus) pozwalają na dobre widzenie z bliska i odległości pośrednich.
- Soczewki asferyczne dają lepszy kontrast i widzenie po zmroku.
- Refundacja operacji zaćmy – zwrot kosztów zabiegu za granicą chronią siatkówkę oka przed promieniowaniem świetlnym o wyższej częstotliwości.
Każda z tych opcji ma swoje wady i zalety. Dobór odpowiednich soczewek do korekcji zaćmy należy indywidualnie omówić z lekarzem okulistą. Jeśli chcesz, aby twoje implanty były w pełni refundowane, zwykle masz mniej opcji do wyboru – głównie standardowe soczewki jednoogniskowe.
Jeśli zdecydujesz się na zabieg prywatny lub dopłatę do niestandardowych implantów wewnątrzgałkowych, wachlarz możliwości się poszerza. Powiedz okuliście, na czym najbardziej ci zależy – widzeniu z bliska, prowadzeniu samochodu, ograniczeniu odblasków czy korekcji współistniejących wad wzroku, np. astygmatyzmu. Na tej podstawie lekarz doradzi ci wybór soczewek najlepiej dopasowanych do twoich potrzeb.
Usunięcie zaćmy – zalecenia po operacji
Po operacji zaćmy nie wolno wykonywać czynności wymagających dużego wysiłku fizycznego. Należy unikać wstrząsów, gwałtownych ruchów, niskiego pochylania głowy. Trzeba też unikać czynników drażniących oko, a także zachowywać odpowiednią higienę. Przez pewien czas nie można też nosić soczewek kontaktowych.
Przy wypisie lekarz powie ci, co musisz robić, a czego unikać i jak długo. Najprawdopodobniej dostaniesz też krople do oczu, które zapobiegają zakażeniu, zmniejszają stan zapalny i ułatwiają regenerację rogówki. Po upływie około miesiąca, jeśli nie wystąpiły żadne problemy ani powikłania, okulista może ci dobrać nowe okulary, a ty wrócisz do normalnego trybu życia.
Operacja zaćmy NFZ – gdzie najszybciej?
Usunięcie zaćmy jest refundowane przez NFZ na podstawie skierowania od okulisty. Skierowanie na operację zaćmy może wystawić lekarz w ramach wizyty NFZ lub prywatnej. Refundacji podlega wszczepienie soczewki jednoogniskowej.
Aby znaleźć szpital lub gabinet, w którym najszybciej możesz wykonać zabieg usunięcia zaćmy, najlepiej skorzystaj z oficjalnego serwisu NFZ z wyszukiwarką terminów leczenia.
Jeśli temat zdrowego wzroku wpadły ci w oko, to koniecznie czytaj dalej!
- Jęczmień na oku – objawy, przyczyny, leczenie
- Zapalenie spojówek - objawy, przyczyny i leczenie
- Jak czyścić okulary? Najlepsze sposoby czyszczenia okularów
- Astygmatyzm - co to jest? Rodzaje i przyczyny astygmatyzmu
Jak wyszukać najszybszy termin operacji zaćmy w wyszukiwarce terminów leczenia na NFZ?
- Wejdź na stronę https://terminyleczenia.nfz.gov.pl/.
- Jeśli na skierowaniu masz wpisane „cito”, w wyszukiwarce zaznacz przypadek „pilny”. Jeśli nie, wybierz opcję „stabilny”.
- Jeśli szukasz zabiegu dla dziecka, zaznacz pole „świadczenia udzielane dzieciom”.
- W odpowiednie pole wpisz nazwę świadczenia, jakiego szukasz, np. „usunięcie zaćmy”. Podczas wpisywania system rozwinie podpowiedzi.
- W pola wyszukiwarki wpisz województwo i miejscowość, które cię interesują, na przykład: województwo łódzkie, miejscowość Zgierz; województwo lubuskie, miejscowość Żagań; województwo opolskie, miejscowość Opole.
- Wciśnij przycisk „wyszukaj”.
- Na dole strony pojawi się lista placówek medycznych, w których można wykonać operację zaćmy wraz z najbliższymi wolnymi terminami. Mogą to być szpitale, poradnie lub prywatne kliniki czy gabinety, które mają umowę z NFZ. Przykładowo w Zgierzu usunięcie zaćmy oferuje Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Marii Skłodowskiej-Curie, w Żaganiu – 105. Kresowy Szpital Wojskowy, a w Opolu – Uniwersytecki Szpital Kliniczny. Jeśli nie znajdziesz odpowiedniej placówki w swojej miejscowości, poszukaj w okolicznych miastach lub wybierz tylko województwo, nie wpisując nazwy miejscowości. Otrzymasz wtedy listę wszystkich placówek w danym województwie, które wykonują usunięcie zaćmy na NFZ.
Aby zapisać się na zabieg, skontaktuj się bezpośrednio z wybranym szpitalem lub poradnią. Możesz to zrobić osobiście lub przez telefon. Terminy podane w wyszukiwarce mogą się trochę różnić od zaproponowanych ci w rejestracji szpitala. Zależy to od konkretnego typu zabiegu i ostatniej aktualizacji danych na stronie internetowej.
Refundacja operacji zaćmy – zwrot kosztów zabiegu za granicą
Jeśli zdecydujesz się na operację zaćmy w innym kraju Unii Europejskiej, możesz w ciągu 6 miesięcy złożyć do NFZ wniosek o zwrot kosztów zabiegu do wysokości kwoty refundowanej w Polsce. Abu uzyskać szczegółowe informacje jak ubiegać się o zwrot kosztów usunięcia zaćmy za granicą:
- wejdź na oficjalną stronę Ministerstwa Zdrowia https://pacjent.gov.pl/artykul/zwrot-kosztow-za-leczenie lub
- odwiedź stronę Krajowego Punktu Kontaktowego do spraw Transgranicznej Opieki Zdrowotnej https://www.kpk.nfz.gov.pl/pl/. Na szczegółowe pytania dotyczące operacji zaćmy odpowiedzi znajdziesz na stronie: https://www.kpk.nfz.gov.pl/pl/16-pl/kpk/60-faq.html.
Bibliografia
- Nizami AA, Gurnani B, Gulani AC. Cataract. [Updated 2024 Feb 27]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK539699/,
- prof. dr hab. med. Wojciech Omulecki, Zaćma, artykuł w serwisie Medycyna Praktyczna dla pacjenta. https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/chorobysoczewki/73341,zacma# (dostęp 17.07.2025),
- ZARZĄDZENIE NR 48/2025/DSOZ PREZESA NARODOWEGO FUNDUSZU ZDROWIA z dnia 30 czerwca 2025 r. zmieniające zarządzenie w sprawie określenia warunków zawierania i realizacji umów w rodzaju leczenie szpitalne oraz leczenie szpitalne – świadczenia wysokospecjalistyczne. https://www.nfz.gov.pl/gfx/nfz/userfiles/_public/zarzadzenia_prezesa/zarzadzenia_2025/zarzadzenie_48-2025-dsoz.pdf (dostęp 17.07.2025),
- Artur Sadziński, Nawet 2600 zł za operację zaćmy! NFZ zapłaci Ci za zabieg, artykuł w serwisie INFOR. https://www.infor.pl/twoje-pieniadze/zdrowie/6971743,nawet-2600-zl-za-operacje-zacmy-nfz-zaplaci-ci-za-zabieg.html#czesto-zadawane-pytania-faq (dostęp 17.07.2025),
- Informator o terminach leczenia Narodowego Funduszu Zdrowia z wyszukiwarką internetową – https://terminyleczenia.nfz.gov.pl,
- Wzór wniosku o refundację kosztów leczenia poniesionych w innym państwie UE/EFTA/, Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej https://www.nfz.gov.pl/gfx/nfz/userfiles/_public/dla_pacjenta/leczenie_za_granica_ekuz/2022/wzor_wniosku_o_refundacje.pdf (dostęp 17.07.2025),
- KRAJOWY PUNKT KONTAKTOWY DO SPRAW TRANSGRANICZNEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ – oficjalna strona https://www.kpk.nfz.gov.pl/pl/ (dostęp 107.2025).
Komentarze (0)