Uwaga! Ten artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny, nie służy samodiagnozie ani samoleczeniu i nie może zastąpić indywidualnej porady lekarskiej!
Co to jest zapalenie spojówek?
Spojówka(łac. tunica conjunctiva) to cienka, unaczyniona błona pokrywająca wewnętrzne strony powiek i część rogówki oka. Stan zapalny spojówek (łac. conjunctivitis) może dotknąć jednego lub obydwojga oczu i objawia się przede wszystkim ich zaczerwienieniem (przekrwieniem) oraz uczuciem pieczenia, swędzenia lub innego dyskomfortu. Często pojawia się także wydzielina – wodnista lub ropna, zależnie od przyczyny zapalenia.
Zapalenie spojówek należy do najczęstszych dolegliwości okulistycznych i występuje u osób w każdym wieku. Przyczyny stanów zapalnych spojówek mogą być rozmaite, choć najczęściej wyróżnia się trzy główne typy zapalenia spojówek: alergiczne, bakteryjne lub wirusowe, a także zapalenie kontaktowe i tzw. olbrzymiobrodawkowe zapalenie spojówek wynikające z mechanicznego drażnienia wnętrza powiek. Najczęściej zapalenie spojówek mija w ciągu 1-3 tygodni i nie pozostawia trwałych następstw. Nie wolno go jednak lekceważyć, ponieważ powikłane zapalenie spojówek może doprowadzić do trwałych zmian w oczach i pogorszenia widzenia. Bywa jednak, że stan zapalny nie chce ustąpić i wtedy konieczna jest wizyta u lekarza okulisty.
Najczęstsze zapalenia spojówek
Zapalenie spojówek może mieć różne przyczyny. Najczęściej zapalenie spojówek jest wywołane reakcją alergiczną albo zakażeniem bakteryjnym lub wirusowym, może też być następstwem mechanicznego podrażnienia spojówki, wystawienia na niekorzystne warunki środowiskowe lub zespołu suchego oka.
-
Bakteryjne zapalenie spojówek
Infekcje bakteryjne są przyczyną około 70% zapaleń spojówek u dzieci i około 20-30% przypadków u dorosłych. Zapalenie spojówek wywołane zakażeniem bakteryjnym może dotyczyć jednego lub obojga oczu. Chore oko jest zaczerwienione i z reguły występuje w nim biaława lub żółtawa wydzielina ropna, która skleja brzegi powiek, szczególnie rano po przebudzeniu. Czasem powieki są opuchnięte, mogą swędzieć lub piec. Niepowikłane bakteryjne zapalenie spojówek często ustępuje samo po 5-7 dniach, jednak czasem może przejść w stan przewlekły (powyżej 4 tygodni), który koniecznie wymaga interwencji lekarza okulisty.
Lekarz może przepisać leki przeciwbakteryjne i przeciwzapalne do oczu, najczęściej w postaci kropli lub maści ocznych. Oczy należy także delikatnie przemywać, aby usunąć z nich ślady wydzieliny. Najlepiej używać do tego roztworu sterylnej soli fizjologicznej lub przegotowanej i ostudzonej wody i jałowych gazików – do każdego oka należy użyć świeżego gazika, a po użyciu natychmiast go wyrzucić. Przed dotykaniem oczu i po nim należy dokładnie umyć ręce, aby nie przenosić infekcji na zanieczyszczonych dłoniach.
-
Chlamydiowe i rzeżączkowe zapalenie spojówek
Szczególnym przypadkiem bakteryjnego zapalenia spojówek są zakażenia wywołane bakteriami przenoszonymi drogą płciową: chlamydią lub dwoinką rzeżączki. Infekcje występują u aktywnych seksualnie dorosłych, a także noworodków, które zakażają się od chorej matki w czasie porodu. Takie zapalenie spojówek nie przejdzie samo i wymaga specjalistycznego leczenia. Nie wolno go lekceważyć szczególnie u noworodków, ponieważ nieleczone może prowadzić do trwałego uszkodzenia wzroku, a nawet ślepoty.
Dorośli z chlamydiowym lub rzeżączkowym zapaleniem spojówek muszą się leczyć nie tylko u okulisty, ale i u specjalisty dermatologa-wenerologa. Konieczne jest jednoczesne leczenie obojga partnerów seksualnych, nawet jeśli objawy choroby występują tylko u jednego z nich.
-
Wirusowe zapalenie spojówek
Zapalenia spojówek wywołane przez wirusy częściej występują u dorosłych, chociaż u dzieci także się zdarzają. Najczęściej powodują je adenowirusy, czasem także wirusy herpes (opryszczki) lub półpaśca/ospy wietrznej. Wirusowemu zapaleniu spojówek towarzyszy zwykle pieczenie lub swędzenie oraz silne zaczerwienienie oka i obfita wodnista wydzielina (łzawienie). Czasem na spojówkach pojawiają się grudki, a rogówce mogą wystąpić grudki lub plamki.
Wirusowe zapalenie spojówek trwa do 3 tygodni i może obejmować jedno albo dwoje oczu; często najpierw zakaża się jedno, a potem drugie oko. Wirusowe zapalenie spojówek czasem występuje po wirusowej infekcji dróg oddechowych. Schorzenie to jest bardzo zaraźliwe, dlatego chorzy i osoby z ich otoczenia powinni przestrzegać skrupulatnej higieny osobistej: często i dokładnie myć ręce, nie używać wspólnych kosmetyków ani kropli do oczu, a do ocierania oczu używać jednorazowych chusteczek i natychmiast po użyciu wyrzucać je do śmieci. Leczenie wirusowego zapalenia spojówek odbywa się pod kontrolą okulisty, który może przepisać np. leki przeciwwirusowe w postaci kropli lub maści do oka.
-
Alergiczne zapalenie spojówek
Zapalenie spojówek to dolegliwość częsta wśród alergików, szczególnie tych uczulonych na alergeny wziewne, unoszące się w powietrzu, np. roztocza, pyłki, zarodniki grzybów czy sierść zwierząt. Alergiczne zapalenie spojówek nasila się w sezonie pylenia lub po pobycie w miejscu występowania alergenu (np. zakurzonej bibliotece). Od wirusowego i bakteryjnego alergiczne zapalenie spojówek różni się tym, że zawsze dotyka obojga oczu jednocześnie. Oczy swędzą i wydzielają wodnisty płyn, spojówki i powieki są zaczerwienione, czasem opuchnięte. Nasilenie objawów jest różne i zależy od stopnia uczulenia i ilości alergenu w otoczeniu.
Po ustaniu kontaktu z alergenem objawy stopniowo ustępują. Leczenie alergicznego zapalenia spojówek może być miejscowe (np. w postaci kropli do oczu), ogólne (np. doustne leki przeciwhistaminowe) lub łączone. Aby złagodzić objawy, należy też unikać ekspozycji na alergeny, często myć twarz czystą wodą, a oczy można przepłukiwać jałowym roztworem soli fizjologicznej.
-
Olbrzymiobrodawkowe zapalenie spojówek
Szczególnym rodzajem zapalenia spojówek jest tzw. olbrzymiobrodawkowe zapalenie spojówek (ang. giant papillary conjunctivitis), które jest wynikiem długotrwałego mechanicznego drażnienia wewnętrznej strony powiek i ma wygląd kilkumilimetrowych grudek występujących na powiece od strony gałki ocznej. Najczęściej dotyka osób, które noszą miękkie soczewki kontaktowe wielokrotnego użytku, szczególnie jeśli nie przestrzegają zasad higieny, zbyt rzadko je wymieniają lub śpią w soczewkach. Olbrzymiobrodawkowe zapalenie spojówek może też występować u osób z protezą gałki ocznej lub mających szwy po okulistycznym zabiegu chirurgicznym.
-
Zespół suchego oka
Zespół suchego oka (kseroftalamia) to dolegliwość, która przyjmuje różne stopnie nasilenia. Charakteryzuje się niedostatecznym wydzielaniem płynu łzowego lub zaburzeniami składu łez, tak, że w konsekwencji gałka oczna i spojówki nie są dostatecznie nawilżone. Objawy suchego oka mogą być podobne do objawów zapalenia spojówek. Oczy są zaczerwienione i piekące, jeśli występuje wydzielina, to raczej wodnista, a nie ropna. Dyskomfort i uczucie „piasku pod powiekami” można złagodzić regularnie stosując nawilżające krople do oczu typu „sztuczne łzy”.
Inne rodzaje zapalenia spojówek
Powyższa lista typów zapaleń spojówek nie jest wyczerpująca. Zapalenie spojówek i zaczerwienione oczy mogą być także wynikiem długiego płaczu i tarcia powiek, chronicznego niewyspania i mnóstwa innych czynników drażniących, uczulających lub toksycznych. W razie wątpliwości zgłoś się do lekarza okulisty lub swojego lekarza rodzinnego.
Zapalenie spojówek – kiedy iść do lekarza?
Choć zapalenie spojówek przeważnie nie jest groźne, to czasem może mieć niebezpieczny przebieg. Jakie objawy przy zapaleniu spojówek powinny nas skłonić do niezwłocznej wizyty u lekarza?
Zapalenie spojówek u noworodków i niemowląt zawsze wymaga konsultacji lekarskiej!
Idź do lekarza także wtedy, kiedy:
- zapalenie spojówek nie mija samo w ciągu kilku dni lub następuje pogorszenie,
- leczenie zalecone przez lekarza nie pomaga,
- zapaleniu spojówek towarzyszy np. ból oczu, światłowstręt, zaburzenia widzenia, zmiana kształtu lub nierówna wielkość źrenic lub brak reakcji źrenic na światło,
- masz zmiany w obrębie rogówki oka (grudki, plamki, zmętnienie, krwiaki, pęcherze itp.),
- masz osłabioną odporność, lub jesteś po niedawnej operacji okulistycznej,
- chorujesz na schorzenia autoimmunologiczne (np. reumatoidalne zapalenie stawów lub twardzinę układową),
- masz wysypkę na powiekach, grzbiecie nosa lub w okolicach oczu,
- w każdym przypadku wątpliwości lub kiedy stan twój lub twojego dziecka wzbudza w tobie niepokój.
Domowe sposoby na zapalenie spojówek
Niezależnie od leczenia przepisanego przez lekarza oczy dotknięte zapaleniem spojówek należy odpowiednio pielęgnować. Co robić przy zapaleniu spojówek?
- Unikaj pocierania oczu, szczególnie nieumytymi rękami;
- Jeśli musisz dotknąć oczu, koniecznie umyj przedtem ręce i dokładnie je osusz czystym (najlepiej jednorazowym) ręcznikiem;
- Po dotykaniu oczu, zakraplaniu leków itp. również umyj ręce;
- Do przemywania oczu stosuj jałowy roztwór soli fizjologicznej lub przegotowaną i ostudzoną wodę;
- Dbaj o właściwe nawilżenie oczu np. kroplami z kwasem hialuronowym, ektoiną i pantenolem;
- Chroń oczy przed ostrym słońcem, wiatrem, suchym i zapylonym powietrzem.
Gwarancja najniższej ceny 
Jeśli masz prawdopodobne lub potwierdzone bakteryjne lub wirusowe zapalenia spojówek, dodatkowo skrupulatnie przestrzegaj zasad higieny!
- Do ocierania łez i wydzieliny używaj wyłącznie jednorazowych chusteczek higienicznych lub jałowych gazików - do każdego oka osobno. Zużytą chusteczkę lub gazik natychmiast wyrzuć;
- Nie noś soczewek kontaktowych aż do całkowitego ustąpienia objawów, a później użyj świeżej pary soczewek, wymień pojemnik na soczewki i płyn do przechowywania;
- Nie rób makijażu oczu dopóki objawy nie ustąpią, a później wymień kosmetyki na świeże;
- Nie pożyczaj kropli do oczu, kosmetyków do makijażu, ręczników ani innych przedmiotów mających kontakt z oczami lub twarzą.
Krople „wybielające” na zapalenie spojówek – czy to dobry pomysł?
W aptekach można kupić krople do oczu, które likwidują zaczerwienienie spojówek. Potocznie zwane kroplami „wybielającymi oczy”, preparaty te zawierają chlorowodorek tetryzoliny który obkurcza naczynka krwionośne i zmniejsza efekt przekrwienia oczu. Pozwala to szybko poprawić wygląd oczu i złagodzić uczucie pieczenia, swędzenia i łzawienia. Jednak pamiętaj, nie stosuj kropli „wybielających” bez zalecenia lekarza, szczególnie jeśli podejrzewasz zapalenie spojówek na tle bakteryjnym lub wirusowym.
Tetryzolinę stosuje się głownie do łagodzenia stanów związanych z alergiami lub podrażnieniem oczu np. przez kurz, chlorowaną wodę lub kosmetyki. Zbyt długo lub niewłaściwie stosowane krople do oczu z tetryzoliną lub podobnymi substancjami mogą prowadzić do przesuszenia spojówek, swoistego „uzależnienia” oczu i jeszcze silniejszego nawrotu objawów po odstawieniu kropli. Dlatego zawsze zapytaj lekarza, czy w konkretnym przypadku możesz używać takich kropli i przez jaki okres.
Bibliografia
- Winters S, Frazier W, Winters J. Conjunctivitis: Diagnosis and Management. Am Fam Physician. 2024 Aug;110(2):134-144. PMID: 39172671,
- Mahoney MJ, Bekibele R, Notermann SL, Reuter TG, Borman-Shoap EC. Pediatric Conjunctivitis: A Review of Clinical Manifestations, Diagnosis, and Management. Children (Basel). 2023 Apr 29;10(5):808. doi: 10.3390/children10050808. PMID: 37238356; PMCID: PMC10217501,
- prof. dr hab. n. med. Marek Prost, „Zapalenie spojówek u dorosłych”, artykuł w serwisie Medycyna Praktyczna dla pacjenta (Link: https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/chorobyspojowki/83224,zapalenie-spojowek-u-doroslych dostęp 21.02.2025),
- lek. Agata Stodolska-Nowak, dr n. med. Joanna Siwiec-Prościńska, „Zapalenie spojówek” artykuł w czasopiśmie Okulistyka po Dyplomie dla pacjenta (https://podyplomie.pl/okulistyka/27463,zapalenie-spojowek dostęp 21.02.2025).
Komentarze (0)